Chọn lọc tự nhiên là điều tất yếu trong quá trình phát triển trên trái đất. Trong quá trình đó, kẻ mạnh thì tồn tại, kẻ yếu sớm muộn sẽ thất thế và bị tiêu diệt. Nhằm mục đích tồn tại và duy trì nòi giống, sự sống luôn tồn tại sự lừa lọc, tàn nhẫn hay nói cách khác là vị kỷ. Vậy đâu là đơn vị của chọn lọc tự nhiên, điều gì thúc đẩy quá trình chọn lọc đó? Cuốn sách “Gen vị kỷ” của tác giả Richard Dawkins sẽ cho bạn câu trả lời thỏa đáng.

Richard Dawkins là nhà tập tính học, nhà khoa học chuyên về lý thuyết tiến hóa và “Gen vị kỷ” là tác phẩm thành công nhất của ông. Trong khi nhiều nhà sinh học xem loài, nhóm cá thể, quần thể là đơn vị cơ bản của chọn lọc tự nhiên thì tác giả lại cho rằng Gen - một đoạn nhiễm sắc thể nhỏ có tiềm năng tồn tại qua nhiều thế hệ mới là đơn vị của chọn lọc tự nhiên. Gen di truyền từ đời này sang đời khác, là bất tử dưới dạng các bản sao của nó, tuổi thọ của Gen tính bằng hàng nghìn hàng triệu năm. Gen hoạt động theo cách triệt tiêu đối thủ để tồn tại và trở thành Gen mạnh, nó phải có tính vị kỷ– tức chỉ theo đuổi mục tiêu duy trì bản thân và những bản sao của nó cho đến muôn đời. Tất nhiên tính vị kỷ của Gen chỉ là cách nói là ẩn dụ bởi lẽ Gen hoàn toàn không có và không cần có tư duy. Qua từng trang sách, tác giả không những chứng minh tính vị kỷ của Gen, ông cũng giải thích một cách logic và chặt chẽ vì sao bản chất “vị kỷ” của Gen hoàn toàn có thể đưa đến những biểu hiện vị kỷ lẫn vị tha ở mức cá thể – những thực thể mang theo và biểu hiện Gen.

Cuốn sách mở ra cho bạn đọc những kiến thức cơ bản và đầy đủ về Gen: Chúng hình thành ra sao, quá trình sao chép, nhân bản, di truyền, chỉnh sửa, giao tiếp, cách thức Gen lập trình cho đời sống của mình cũng như cạnh tranh sinh tồn với đối thủ. Quyền năng của Gen đặc biệt ở chỗ nó giúp chủ thể nhận ra họ hàng gần của loài, duy trì số lượng hợp lý trong quần thể, đối xử giữa các thế hệ cha mẹ và con cái hay các quan hệ xã hội khác… Mọi hành động hình thành trong tiềm thức dường như đã được cân nhắc, tính toàn kỹ càng.

Tác giả đưa ra nhiều minh chứng về tập tính của các loài vật: bọ ngựa cái ăn thịt bọ ngựa đực sau khi giao phối, chim cánh cụt đẩy đồng loại xuống biển xem có hải cẩu ở dưới không, bướm không có độc bắt chước loài có độc để trốn tránh kẻ thù, thói quen dọn tổ của loài ong nhằm tránh bệnh dịch… Qua đó, quá trình chọn lọc tự nhiên hiện lên chân thật mà sinh động, thực sự hấp dẫn với những bạn đọc đam mê tìm hiểu thế giới tự nhiên.

W.D. Hamilton đã nói Gen vị kỷ là cuốn sách “đa số mọi người nên đọc và có thể đọc”. Điều đặc biệt của cuốn sách là ở chỗ tác giả đã trình bày những vấn đề khoa học chuyên sâu thông qua ngôn từ phổ thông. Bên cạnh đó, tác giả luôn nêu và phân tích quan điểm của các nhà sinh học khác, sau cùng đưa ra cách giải thích của mình dưới góc độ tính vị kỷ của Gen. Cách viết gợi mở, không áp đặt giúp chúng ta so sánh, suy ngẫm đa chiều về sự vật, hiện tượng và tự rút ra kết luận của riêng mình.

Trải qua hơn 44 năm kể từ lần xuất bản đẩu tiên (1976), Gen vị kỷ vẫn còn nguyên giá trị của nó, năm 2017 tại Giải sách hay của Hội hoàng gia London, cuốn sách được bình chọn là cuốn sách khoa học có ảnh hưởng nhất.

Trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc!