Nhà nước pháp quyền là một giá trị văn hóa pháp lý phổ quát mà nhân loại đang hướng đến trong tiến trình đấu tranh vì dân chủ, công lý, quyền con người và tự do. Nhà nước pháp quyền không chỉ đơn thuần là một mô hình tổ chức quyền lực nhà nước mà còn là một cơ chế kiểm soát quyền lực, chống lại sự lạm quyền, tùy tiện từ phía công quyền. Trong đó, quyền tư pháp – với vai trò trung tâm là tòa án – đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ pháp luật, bảo vệ công lý và bảo vệ các quyền cơ bản của con người. Cuốn sách “Hệ thống Tòa án trong Nhà nước pháp quyền”, của PGS.TS. Nguyễn Đăng Dung chủ biên cùng tập thể tác giả, là công trình khoa học công phu, chuyên sâu, đóng vai trò quan trọng trong việc làm rõ vai trò, vị trí và tính đặc thù của hệ thống tòa án trong tiến trình xây dựng nhà nước pháp quyền ở Việt Nam. Trong bối cảnh cải cách tư pháp đang diễn ra mạnh mẽ, cuốn sách không chỉ mang ý nghĩa lý luận mà còn có giá trị thực tiễn sâu sắc đối với hoạt động lập pháp, hành pháp và tư pháp hiện nay.

Sách gồm bốn chương, được trình bày logic, nhất quán và gắn kết chặt chẽ giữa lý luận với thực tiễn.

Chương 1, “Nhà nước pháp quyền và tư pháp của nhà nước pháp quyền”. Trình bày khái niệm, các đặc trưng cơ bản của mô hình nhà nước pháp quyền, trong đó tư pháp được nhìn nhận là một quyền lực độc lập, cần được thiết lập và củng cố để đảm bảo tính công bằng và khách quan trong hoạt động xét xử.

Chương 2, “Các yêu cầu đối với Toà án trong nhà nước pháp quyền”. Phân tích các yêu cầu đặt ra đối với Tòa án trong nhà nước pháp quyền như: tính độc lập, cơ chế kiểm soát quyền lực tư pháp, nguyên tắc tranh tụng trong xét xử và mối quan hệ giữa Tòa án với các cơ quan quyền lực khác. Đặc biệt, chương này cũng xem xét vai trò của Tòa án như một cơ quan giải thích pháp luật, khẳng định nguyên tắc bình đẳng trước pháp luật và đảm bảo sự tiếp cận công lý cho người dân. Đồng thời, các chuẩn mực quốc tế về Tòa án độc lập và quyền tư pháp cũng được tham chiếu nhằm tạo cơ sở so sánh, giúp định vị mô hình tư pháp Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa.

Chương 3, “Hệ thống Toà án ở Việt Nam”. Nghiên cứu lịch sử hình thành và phát triển của hệ thống Toà án Việt Nam qua các thời kỳ. Phân tích thực trạng tổ chức và hoạt động của hệ thống Tòa án ở Việt Nam hiện nay; các nguyên tắc đảm bảo tính độc lập của Tòa án như: sự độc lập của thẩm phán, cơ chế bổ nhiệm và chế tài nghề nghiệp. Ngoài ra, chương này còn đặt vấn đề về tính khách quan trong hoạt động xét xử và vai trò giáo dục pháp luật của Tòa án – một chức năng thường bị xem nhẹ nhưng lại rất cần thiết trong xã hội hiện đại.

Chương 4, “Cải cách hệ thống Toà án Việt Nam theo yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa”. Đây là phần trọng tâm của cuốn sách, trên cơ sở kế thừa tư tưởng Hồ Chí Minh về sự độc lập của tư pháp, bảo đảm nguyên tắc – phụng công thủ pháp chí công vô tư và từ thực tiễn hoạt động ở Việt Nam, nhóm tác giả đề xuất các giải pháp cải cách hệ thống Tòa án phù hợp với yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa: tăng cường đào tạo và bồi dưỡng nghiệp vụ, đạo đức thẩm phán; mở rộng cơ chế giám sát, minh bạch hóa hoạt động xét xử; hoàn thiện thể chế về độc lập tư pháp; xây dựng văn hóa pháp đình và bảo vệ quyền con người.

Điểm nổi bật của cuốn sách là sự kết hợp giữa tư duy lý luận sắc sảo và thực tiễn cải cách tư pháp sinh động. Các phân tích đều dựa trên cơ sở pháp lý rõ ràng, gắn với các quy định trong Hiến pháp, pháp luật hiện hành, cũng như các văn kiện chỉ đạo của Đảng và Nhà nước. Ngôn ngữ được trình bày rõ ràng, mạch lạc, dễ tiếp cận, phù hợp với đối tượng nghiên cứu chuyên sâu, sinh viên, giảng viên, cán bộ thực tiễn và người làm công tác pháp luật. Sách không chỉ là tài liệu tham khảo hữu ích phục vụ học tập, nghiên cứu mà còn là kim chỉ nam định hướng cho công cuộc cải cách tư pháp, góp phần quan trọng vào sự nghiệp bảo vệ công lý, quyền con người và xây dựng một nền tư pháp dân chủ, hiện đại, vì dân.

Trân trọng giới thiệu tới bạn đọc!